Trân trọng giới thiệu với bạn yêu văn học cổ điển tuyệt phẩm Ulysses của James Joyce!
Ulysses là tiểu thuyết gồm 3 phần của James Joyce xuất bản lần đầu năm 1922. Với ẩn dụ về sử thi Odysseus, thủ pháp dòng ý thức và nội dung được nén chặt bằng những sự kiện miên man trôi theo suy tưởng của các nhân vật diễn ra chỉ trong một ngày 16 tháng 6 năm 1904, tác phẩm được tạp chí Time đánh giá là một trong số những kiệt tác văn chương lớn nhất thế giới thế kỷ 20.
CHƯƠNG I:
http://www.jamesjoyceencyclopedia.com/data/English/BuckMulligan/BuckMulligan_Ing.htm
Với vẻ oai vệ, Buck Mulligan mập mạp bước lên từ đầu cầu thang, cung kính bưng một bát lớn đầy bột xà phòng trên đó một chiếc gương và con dao cạo được đặt thành hình chữ thập. Một chiếc áo choàng màu vàng, không thắt dây lưng, bay phất phơ sau lưng anh ta trong không khí mát lành của buổi sáng. Anh ta cầm bát nước lên cao và ngâm:
— Introibo ad altare Dei. “ Ta bước đến bàn thờ Chúa”
— Lên đây nào Kinch! Lên đây nào, anh thầy tu run rẩy!
Với vẻ uy nghiêm anh ta bước về phía trước và trèo lên ụ súng hình tròn. Anh ta quay nhìn tứ phương và trang trọng ba lần ban phước cho ngọn tháp, cho đất và biển xung quanh và cho những ngọn núi đang thức giấc. Sau đó, thấy bóng dáng Stepehn Dedalus, anh ta nghiêng người về phía anh rồi nhanh chóng làm dấu thánh trong không, líu ríu trong cổ họng, gật gật mái đầu. Stephen Dedalus còn gắt ngủ, dựa cánh tay trên cầu thang, lạnh lùng nhìn khuôn mặt đang gật gù ríu rít cầu chúc cho anh, thuỗn dài như mặt ngựa, rồi nhìn mái tóc mỏng chưa được cạo, bết theo thành từng lọn nhợt nhạt một màu vàng lá sồi héo.
Buck Mulligan liếc nhanh dưới mặt gương rồi rất nhanh che chiếc bát lại.
— Quay về doanh trại, anh ta nói một cách nghiêm nghị.
Rồi nói với thêm bằng giọng của một ông thầy thuyết giáo:
— Vì đây, Ôi các con chiên yêu quý, đây mới đích thực là Christine: thân thể và tâm hồn và máu và vết thương. Nhạc chậm nào. Nhắm mắt lại, các quý ông. Đợi chút. Mấy cái hạt trắng này không tạo thành bọt. Tất cả hãy yên lặng.
Anh ta ngước nhìn sang bên lên phía trên và thổi gọi chậm dài một hồi còi, rồi dừng lại chăm chú tư tưởng, hàm răng trắng đều điểm xuyết một vài chiếc bọc vàng. Miệng vàng. Hai tiếng còi lanh lảnh đáp lại xuyên trong tĩnh lặng.
— Cảm ơn, bạn già. Anh ta thốt lên vẻ hoan hỉ. Thế đủ tốt rồi. Tắt dòng điện ấy đi được không, bạn già hỡi?
Anh ta nhảy xuống khỏi ụ súng và nhìn về phía người theo dõi mình, cuốn lỏng cái áo choàng vào giữa hai chân. Khuôn mặt phúng phính và chiếc cằm xị xuống theo hình ôval gợi nhớ tới một vị giám mục, người bảo trợ nghệ thuật thời trung cổ. Một nụ cười dễ chịu hé mở trên môi anh ta.
— Nực cười là ở chỗ! Anh ta nói vẻ thích thú. Tên của anh bạn ấy, một cái tên Hy Lạp cổ đại!
Anh ta chỉ ngón tay mình trêu đùa và tiến tới lan can, tự cười với mình. Stephen Dedalus bước lên, mệt mỏi theo Buck được nửa rồi ngồi xuống rìa ụ súng, bất động quan sát Buck đặt cái gương lên trên bờ tường, nhấn cái chổi trong bát nước cạo rồi quyệt lên má và cổ.
Buck Mulligan tiếp tục với giọng hớn hở.
— Tên của tớ cũng lạ lùng thay: Malachi Mulligan, hai âm nhấn. Nhưng nó cũng bắt nguồn từ Hy Lạp, đúng thế không nhỉ? Ngắn gọn và tươi vui như chính anh chàng vậy. Chúng ta phải đi Athens thôi. Anh sẽ đi chứ nếu tôi có thể khiến bà dì chìa ra 20 đồng vàng?
Anh ta đặt cái chổi quét nước cạo sang một bên, cười khoái trí, rồi thốt lên:
— Chàng sẽ đi chứ? Anh thầy tu ngô nghê?
Rồi dừng tiếng cười, anh ta bắt đầu cạo với vẻ cẩn thận.
— Tôi muốn biết, Mulligan, Stephen nói nhỏ nhẹ.
— Gì thế, bạn yêu quí của tôi?
Haines còn ở lại tháp này bao lâu?
Buck Mulligan để lộ một bên má đã cạo qua bờ vai phải của mình.
— Ôi trời, anh ta khó chịu nhỉ? Buck nói vẻ thành thật. Một cậu chàng Saxon tẻ nhạt. Anh ta nghĩ cậu không phải là một người hào hoa phong nhã. Chúa ơi, những người Anh khó chịu này! Lúc nào cũng tỏ vẻ có tiền và chẳng cần hiểu gì sất…Vì anh ta là dân Oxford. Cậu cũng biết mà, Dedalus, cậu có kiểu cách thực sự của dân Oxford. Anh ta chẳng thể nào hiểu nổi cậu đâu. Ồ tên cậu tớ đặt mới là nhất: Kinch, anh chàng lưỡi dao.
Buck cẩn thận cạo qua cạo lại phía cằm.
_Anh ta lảm nhảm suốt đêm về con báo đen, Stephen nói. Anh có biết hắn để hộp súng ở đâu không?
_Một gã điên sắp hóa sói! Mulligan nói. Cậu có lo lắng quá không đấy?
_Đúng là tôi lo thật, Stephen nói với vẻ rõ ràng để lộ nỗi sợ hãi đang lớn dần. Trong bóng tối tôi ở cùng với một gã tôi không quen biết ám ảnh và rên rỉ về việc đi bắn một con báo đen. Anh đã cứu một người khỏi chết đuối.Nhưng tôi lại không phải là anh hùng. Nếu anh ta trọ ở đây tôi sẽ chuyển đi chỗ khác.
Buck Mulligan cau mày khi nhìn thấy bọt xà phòng dính trên lưỡi dao cạo. . Anh ta nhảy xuống khỏi bục đá và vội vàng lục lọi hết các túi quần của mình.
__ Lộn xộn hết sức! anh ta rối rít kêu lên.
Anh ta bước tới ụ súng và, xục tay vào túi ngực của Stephen, và bảo:
__ Cho tớ mượn cái khăn xỉ mũi của cậu để lau cái lưỡi dao nhé.
Stephen miễn cưỡng rút ra một chiếc khăn mu-xoa lấm tấm nhũng vệt bẩn. Buck Mulligan lau qua lau lại dao cạo. Rồi thì, ngắm nghía cái khăn mu-xoa, phán:
_Cái khăn xỉ mũi của nhà thơ có khác! Một màu nghệ thuật mới cho các nhà thơ Ai-Len của chúng ta: Màu xanh nhầy nhầy. Có vẻ như cũng có thể nếm được nhỉ?
Rồi anh ta lại bước trở lại đến bờ tường lan can và nhìn bao quanh toàn vịnh Dublin, làn tóc sáng màu nâu nhạt bay phất phơ.
__ Chúa ơi! Buck nhẹ nhàng thốt lên. Đây có phải là biển cả như Algy đã gọi: mẹ ngọt ngào xanh xao? Biển cả xanh xanh thẫm là. Biển đang co thắt lại như bìu dái co thắt. Trên mặt biển lúc tối sẫm. À, Dedalus này, mấy huyền thoại Hy Lạp! Tớ phải dạy cậu mới được. Cậu phải đọc nguyên văn mới được. Ôi biển cả! Ôi biển cả! Bà là bà mẹ vĩ đại ngọt ngào. Lại đây coi nào.
Tháp Martelo Tower and và bên dưới là bãi Sandycove, gần Dublin, nơi họ đang đứng, hình từ: http://www.jamesjoyceencyclopedia.com/data/English/BuckMulligan/BuckMulligan_Ing.htm
Stephen đứng dậy và tiến lại phía lan can ấy. Đứng dựa vào bờ tường anh nhìn xuống dòng nước và tàu bưu chính đang chuẩn bị rời bến cảng Kingstown.
__ Ôi mẹ toàn năng! Buck Mulligan nói.
Cặp mắt xám của Buck hết dò xét biển cả lại nhanh chóng quay sang khuôn mặt của Stephen.
__ Dì cậu nghĩ cậu làm mẹ cậu buồn mà chết. Vì thế mà bà ấy cấm tớ không dính dáng đến cậu.
__ Tôi đâu phải nguyên nhân làm mẹ chết đâu, Stepehn nói giọng u sầu.
__ Cậu đã có thể quỳ xuống, khỉ thật. Chàng nhóc ạ, một khi mẹ cậu đang hấp hối, Buck Mulligan nói. Tôi cũng là người không ưa hình thức như cậu. Nhưng chuyện mẹ cầu xin cậu bằng hơi thở cuối cùng là cầu xuống và cầu nguyện cho bà ấy. Thế mà cậu lại từ chối. Có chút gì độc ác ở cậu thì phải…
Anh ta bỏ dở câu nói và quét một lớp xà phòng nhẹ bên má phải. Một nụ cười làm hòa thoáng thấy trên môi.
__ Nhưng quả là diễn viên câm đáng yêu thật! Anh ta lẩm bẩm với chính mình. Chàng nhóc này, là một diễn viên kịch câm đáng yêu nhất!
He shaved evenly and with care, in silence, seriously.
Rồi anh ta cạo nhẵn nhịu và cẩn thận, trong im lặng, một cách chú tâm.
Còn Stephen, một khuủ tay thì tựa vào mặt đá granite lởm chởm, đặt lòng bàn tay lên hàng lông mày và nhìn chằm chú vào mép áo khoác đen bóng tay dài đã sờn. Đau thật, nhưng đó chưa phải là nỗi đau tình ái, thế mà đã làm anh phiền não. Nhẹ nhàng không nói, mẹ anh len lỏi vào giấc mơ khi anh ngủ sau khi bà mất, cơ thể gầy gò của bà trong chiếc áo quàn màu nông thùng thình tỏa ra màu nến và gỗ hồng , hơi thở của bà, tỏa vào người anh, thầm lặng, quở trách, một mùi thoang thoảng của tro tàn ẩm ướt. Qua cái viền cổ tay áo cũ xì anh thấy biển gọi anh bằng giọng vút cao như một bà mẹ vĩ đại tuyệt vời. Bên ngoài vành đai vịnh và phía chân trời ôm trọn một khối lỏng mang màu xanh mờ đục. Một bát sứ trắng được đặt cạnh bên giường bà nằm chứa thứ chất dịch nhầy màu xanh mà bà thổ ra từ bên trong lá gan hư hoại sau những tiếng rên la đau đớn.
Buck Mulligan lại chùi lưỡi dao cạo của mình lần nữa.
__ Ái chà, tội nghiệp anh chàng rách rưới! Anh ta nói giọng thương cảm. Tôi phải đưa cho cậu mấy cái áo sơ-mi và mấy cái khăn mu-xoa mới được. Mấy cái quần cũ bữa trước thế nào?
—They fit well enough, Stephen answered.
__ Chúng vừa vặn lắm, Stephen trả lời.
Buck Mulligan đưa tay cạo phần trũng phía dưới môi của mình.
__ Tức cười thật đấy, anh ta nói vẻ hài lòng. Chúng thải ra được rồi. Chúa mới biết tụi đói rách bỏ đi cái gì. Tớ có một cái quần với sọc nâu đep lắm, màu xám. Cậu mặc vào trông cũng oách lắm. Tớ không đùa đâu, chàng nhóc. Cậu trông cũng hấp dẫn lắm nếu ăn mặc tử tế.
__ Cảm ơn anh, Stephen nói. Tôi không thể mặc mấy thứ màu xám được.
__ Cậu chàng không mặc được những thứ ấy, Buck Mulligan tự nói chuyện trong gương. Qui tắc là qui tắc. Cậu ta làm mẹ buồn mà chết những lại không thể mặc mấy cái quần màu xám.
Anh ta gập con dao cạo lại gọn gàng rồi xòe tay thử cảm giác mềm mại ở da.
Stephen quay mặt từ biển vào nhìn khuôn mặt phúng phính với đôi mắt linh hoạt màu khói xanh lam của Buck.
__ Có một gã tôi gặp trên tàu tối qua, Buck Mulligan nói, nói cậu mắc bệnh giang mai. Anh ta sống ở nhà thương điên Dottyville với Connolly Norman. Bệnh giang mai cơ đấy!
__ Buck giơ cái gương lên lau nửa vòng để truyền tin tức đi khắp nơi trong ánh sáng rực rõ ngoài biển khơi. Đôi môi được cạo sạch sẽ đang cười cong cớn đẻ lộ khóe răng trắng lấp lánh.
__ Trông anh kìa, Buck nói, một nhà thơ nhìn mới thảm hại làm sao!
Stephen cúi mình về phía trước và nhìn vào tấm gương được giữ trước mặt anh, nứt một đườngvặn vẹo trông thấy rõ. Mấy sợi tóc con dính ở gờ gương. Như anh ta và những người khác thấy mình. Ai đã chọn cho mình gương mặt này. Vẻ rách rưới với chấy rận này. Nó cũng hỏi mình như vậy.
__ Tớ lấy cái gương này từ phòng cô hầu đấy, Buck Mulligan nói. Cô ta chả nói gì cả. Bà dì luôn tuyển những cô hầu trông xâu xấu cho Malachi. Để cậu ta không bị cám dỗ kéo vào tròng. Cô hầu ấy tên là Ursula.
Rồi lại vừa cười cười, anh ta vừa đưa cái gương ra xa khỏi cặp mắt đang chăm chú nhìn của Stephen.
__ Caliban tức giận vì không được trông thấy mặt mình trong gương, anh ta nói. Nếu Wilde mà còn sống để nhìn thấy cậu nhỉ!
Vừa lùi lại vừa chỉ vào gương, Stephen nói với vẻ chua xót:
__ Đấy là biểu tượng của nghệ thuật Ai-Len. Cái gương soi nứt nẻ của một cô hầu.
Buck Mulligan bỗng nhiên nắm lấy tay của Stephen và dẫn anh đi dạo vòng quanh tháp, cái dao cạo và gương va vào nhau lanh canh trong túi anh ta.
__ Trêu chọc cậu vậy thật là không phải tý nào, hả, chàng nhóc? Anh ta nói vẻ thành thật. Chúa biết là cậu có tâm hồn hơn tất thảy bọn họ.
Lại nói tránh rồi. Anh ta sợ cái tinh hoa nghệ thuật của mình cũng giống như mình sợ cái của anh ta vậy. Ngòi bút sắt lạnh lùng.
__ Cái gương nứt nẻ của một cô hầu! Xuống nói với gã Sắc xông dưới nhà và hỏi mượn mấy đồng lẻ. Anh ta kẹo lắm mà anh ta cũng chẳng nghĩ cậu là một quý ông. Bố anh ta kiếm tiền bằng cách bán thuốc tẩy ở chiến trận Zulus hay mấy trò bịp gì đó. Lạy Chúa, chàng nhóc, nếu cậu với tớ làm việc cùng nhau chúng ta có thể làm gì đó cho hòn đảo này. Hãy phóng thích nó.
Cánh tay của Cranly. Tay của cậu ấy.
Khi nghĩ đến cậu khi phải đi van nài tụi bẩn tưởi đó. Tớ là người duy nhất hiểu cậu là người như thế nào. Sao cậu không tin tưởng vào tớ hơn nữa được nhỉ? Sao cậu lại phải giữ khoảng cách với tớ làm gì? Có phải vì Haines? Nếu cậu ta có làm ầm ĩ ở đây tớ sẽ kêu Seymour và tụi mình sẽ cho hắn một trận nhớ đời còn tệ hơn là vụ chúng làm với Clive Kepmthorpe.
Giọng quát tháo của mấy đứa có tiền trong phòng của Clive Kemthorpe. Những khuôn mặt tái nhợt: chúng ôm bụng cười ngoặt nghẽo, thằng nọ ôm thằng kia. Ôi, tớ sắp chết đến nơi rồi! Hãy giải thích với Aubrey, nói với nàng từ từ thôi! Tớ sẽ chết mất! Với dải áo sứt vung vẩy trong không cậu ta bước tập tễnh và bò quanh cái bàn, cái quần kéo xuống tận mắt cá chân, bị Ades Magdalen rượt với cái kéo của thợ may. Một bộ mặt sợ hãi của thằng búng ra sữa bị bôi đầy mứt. Tôi không muốn bị rượt nữa! Anh thôi cái trò làm con bò chóng mặt này đi!
Tiếng quát tháo từ ô cửa sổ mở toang làm khoảng sân giật mình trong đêm tối. Một ông thợ làm vườn lãng tai, ăn mặc rách rưới, trông như Matthew Arnold, đẩy cái máy cắt cỏ trên nền đám cỏ xám đen mờ mịt chăm chú nhìn bụi cỏ bứng lên.
__Hãy chúc mừng chúng ta…đạo giáo mới…cái rốn của văn hóa.
__ Thôi hãy để anh ta ở lại, Stephen nói. Anh ta chả làm gì sai cả trừ ban tối.
__ Vậy thì là cái gì? Buck Mulligam hỏi vẻ mất kiên nhẫn. Huỵch toẹt ra đi. Tớ lúc nào cũng thành thật với cậu. Cậu có gì không đồng ý nào?
Họ dừng bước, nhìn theo mũi đất tù phía Bray Head nhô lên trên mặt nước như mõm của con cá heo đang ngủ. Stehen lặng lẽ rút tay anh ra.
__Anh có thực muốn tôi nói ra không? Stephen hỏi.
__ Có, là chuyện gì thế? Buck Mulligan trả lời. Tớ chẳng nhớ cái gì cả.
Anh ta vừa nói vừa quan sát nét mặt của Stephen . Một làn gió nhẹ bay qua lông mày của Stephen, nhẹ nhàng lùa vào mái tóc chưa chải của anh và trông ánh mắt thoáng thấy nét băn khoăn.
Stephen, nghe giọng mình mỏi mệt, nói:
__Anh còn nhớ ngày đầu tiên tôi đến nhà anh sau khi mẹ tôi mất?
__ Ngày nào nhỉ? Ở đâu ta? Tớ chẳng nhớ gì sất. Tớ chỉ nhớ ý kiến và xúc cảm thôi. Mà tại sao? Vì Chúa ngày ấy đã xảy ra chuyện gì nhỉ?
__ Anh đang pha trà, Stephen nói, và xuống bếp để lấy thêm nước nóng. Mẹ anh và một vài người khách nữa vừa bước ra khỏi phòng họa. Mẹ anh hỏi anh là anh đang tiếp ai ở trong phòng.
__ Đúng thế? Buck Mulligan nói. Thế tớ đã trả lời thế nào? Tớ quên mất rồi.
__ Anh nói, Ồ, Dedalus ấy mà mẹ cậu ấy vừa chết thảm lắm.
Một thoáng ửng đỏ trên má của Buck Mulligan làm anh ta trông trẻ và thu hút hơn.
__ Tớ nói thế thật à? Thế thì sao ? Có làm hại cậu gì không?
Anh ta cố gắng che đậy vẻ bối rối của mình.
__ Còn cái chết là gì, anh ta hỏi, của mẹ cậu hay của cậu hay của tớ? Cậu chỉ nhìn thấy mẹ cậu chết thôi. Còn tớ nhìn thấy nó viếng thăm hàng ngày ở Mater và Richmond và gan ruột phổi phèo cắt tùm lum ở phòng giải phẫu. Đó chỉ là thứ rùng rợn thế thôi. Nó chẳng đáng bận tâm. Cậu chẳng còn quỳ xuống cầu nguyện cho mẹ cậu lúc mẹ cậu hấp hối trên giường còn gì nữa. Tại sao ư? Vì trong cậu có thứ tà đạo, chì vì nó được truyền theo lối sai trái. Với tớ tất cả chỉ là thứ để chế giễu dù rùng rợn thôi. Bán cầu não phải của bà rối loạn chức năng. Bà gọi bác sĩ là ngài Peter Teazle rồi còn bứt mấy bông mao lương vàng thêu trên mền nữa chứ. Còn nhiều chuyện chọc cho bà cười đến khi bà mất hẳn. Cậu không đáp lại ước muốn lần cuối của bà vì thế nên cậu trách cứ tớ bởi vì tớ không khóc lóc như mấy bà khóc thuê của hãng Lalouette. Lạ thật đấy! Cứ cho là tớ có nói vậy đi. Tớ cũng không có ý muốn làm tổn thương trí nhớ của cậu về mẹ mình.
Anh ta nói một thôi một hồi. Stephen, ghìm lại những vết thương đang âm thầm rên rỉ trong lòng khi nghe những lời trên, nói rất lạnh lùng:
__ Tôi không nghĩ anh có ý gì xúc phạm đến mẹ mình.
__ Vậy cậu nghĩ gì? Buck Mulligan hỏi.
__Nghĩ về việc anh xúc phạm tôi, Stephen trả lời.
Buck Mulligan xoay xoay mình trên gót giầy.
__ Ôi chao , cậu quả đúng là người phức tạp! anh ta thốt lên.
Rồi anh ta bước nhanh vòng quanh bệ đá. Stephen vẫn đứng nguyên tại chỗ, qua mặt biển hiền hòa anh nhìn xa xăm về phía mũi biển. Biển và mũi biển bỗng trở nên lờ mờ. Cảm xúc đang rần rật trong mắt anh, đâng hiện ra rõ hơn, làm anh cảm thấy má mình nóng lên.
Một tiếng gọi rõ to vọng ra từ trong tháp:
__ Cậu có ở trên đó không, Mulligan?
__ Tôi xuống ngay đây, Mulligan trả lời.
Anh ta quay về phía Stephen rồi bảo:
__ Hãy ngắm nhìn biển cả đi. Mấy chuyện tự ái đó thì có làm sao chứ? Học như thánh Ignatius Loyola ấy. Chàng nhóc ạ, rồi xuống dưới đó nhé. Thằng oắt Sắc xông đó muốn ăn dăm bông ấy mà.
Nói rồi anh ta dừng thêm chút nữa ở phía đầu cầu thang, ngang bằng với mái:
__ Đừng có rầu rĩ cả ngày đấy, anh ta bảo. Tớ không đoán ra được đâu. Hãy bỏ những ý nghĩ ủ dột ấy đi.
Không thấy cái đầu anh ta nhô ra nữa nhưng vẫn nghe thấy giọng anh ta vang vang ngoài cấu thang:
Không còn những trăn trở và buồn rầu
Về những thứ bí ấn đắng cay của tình yêu
Vì lẽ Fergus lái những cỗ xe lì lợm.
Bóng cây lặng lẽ trùm lên vạn vật trong buổi sáng yên ả từ chỗ đầu cầu thang hướng ra biển nơi anh đang phóng tầm mắt chăm chú. Ven bờ và xa hơn chút nữa mặt biển trắng xóa như gương, như vừa có bàn chân của vị thần đi giầy có cánh vội lướt qua đó. Lớp sóng trắng giữa biển xanh xám xịt. Đôi nốt nhấn cùng một nhịp, cứ đôi nhịp thì nhấn đôi nốt một lần. Một bàn tay đang lướt trên những dây đàn hạc, rung lên những hợp âm. Sóng bạc bọc lấp lánh con chữ trên dòng nước mờ mờ.
Một đám mây bỗng đâu từ từ che khuất mặt trời, rồi che toàn bộ, phủ một bóng xanh xẫm lên vịnh. Nằm dưới chân anh, một bầu nước mặn. Bài ca của Fergus: Tôi cất tiếng hát một mình giữa nhà, ngân nga những âm u buồn. Cánh cửa nhà cô ấy mở ra: cô ấy muốn nghe tôi hát.Sợ hãi và thương cảm nhưng lặng thinh. Tôi đến đứng bên cạnh giường của cô. Cô đang nằm khóc thảm thê trên giường. Mấy từ này, Stephen: bí ẩn cay đắng của tình yêu.
Giờ thì ở đâu nhỉ?
Những bí mật của bà: một chiếc quạt lông cũ, có ghi tên bạn nhảy điệu nào có tua rua, được phủ lớp phấn thơm mùi xạ hương, mấy chuỗi hạt màu hổ phách lòe loẹt trong khay tủ được khóa lại. Một chiếc lồng chim treo bên cửa sổ đầy nắng khi bà còn là một cô bé. Bà nghe thấy giọng của Royce già hát trong vở kịch câm Turko Nỗi khiếp sợ và cười cợt với bạn khi nghe ông ấy hát:
Tôi là cậu bé
Đứa có thể thưởng thức
Những thứ không thể nhìn
Tiếng cười không giống ai, rồi quạt được gập lại: tỏa ra làn xạ hương
Và không còn nỗi trăn trở và buồn rầu.
Ký ức về mấy thứ vật dụng của bà rồi cũng khép lại. Những ký ức ấy bủa vây lấy tâm trí sầu não của anh. Cốc nước từ vòi nước trong bếp khi bà sửa soạn gần xong lễ cầu nguyện. Một quả táo đã lấy lõi, được nhồi đường nâu, được nướng cho bà ở lò sưởi trong đêm tối mùa thu . Những móng tay cắt tỉa gọn gàng của bà dính máu đỏ từ mấy con chấy bị đì nát trên áo mấy đứa trẻ.
Trong giấc ngủ, anh mơ thấy bà, lặng lẽ, thân thể gầy gò của bà trong chiếc áo quàn tỏa ra mùi sáp nến và gỗ hồng mộc, hơi thở của bà, vòng xuống phía anh với những từ bí ẩn không thành tiếng , một mùi thoang thoảng của tro bụi ẩm ướt.
Mắt bà ngân ngấn nước, nhìn chòng chọc lúc lâm chung, khuấy động và xâm chiếm tâm tôi. Chỉ mình tôi thôi. Cây nến ma thắp sáng nỗi thống khổ của bà. Ánh sáng ma mị trên gương mặt đau đớn ấy. Tiếng rên rỉ đinh tai thở ra nỗi sợ hãi, trong khi tất cả đang quỳ xuống cầu nguyện. Bà đưa mắt nhìn tôi nhắn tôi quỳ xuống. Cầu cho những giáo sĩ nghe xưng tội, đang tỏa hương như bông lily, xúm quanh bà. Cầu cho những thánh nữ, hân hoan đón bà tới.
Những con ma cà rồng! Những con ma ăn xác chết!
Không, mẹ ơi! Hãy để con yên hãy để con sống.
__ Chàng nhóc kia ơi!
Giọng của Buck Mulligan đang líu lo vọng ra từ trong tháp. Nó có vẻ đã đến gần chân cầu thang, gọi thêm lần nữa. Stephen, còn đang run lẩy bẩy khóc thầm trong tâm, nghe đâu đây như ánh sáng đang tan chảy ấm áp vào luồng không khí sau lưng anh khi nghe những từ ngữ thân thiện ấy.
__ Dedalus, xuống đây đi, cứ thong thả mà đi nhé. Bữa sáng đã soạn xong rồi đấy. Haines xin lỗi vì đã đánh thức cậu tối qua. Chuyện ổn cả rồi.
__ Tôi xuống đây, Stephen nói, quay người lại.
__Xuống ngay đi, hãy vì Jesus, Buck Mulligan nói. Vì tớ và vì tất cả chúng ta nữa.
Nói rồi anh ta quay đi nhưng lại quay lại.
__Tớ kể nó ấy nghe cậu gọi biểu tượng của nghệ thuật Ai-Len là gì. Nó bảo cậu rất thông minh.
Vay nó một bảng đi. Thôi vay đồng ghi-ni ấy.
__ Sáng nay tôi có tiền, Stephen nói.
__ Học bổng ở trường à? Buck Mulligan hỏi? Bao nhiêu thế? Bốn đồng à? Cho bọn tớ vay một đồng đi
__ Nếu anh muốn, Stephen nói.
__ Bốn đồng thần hiệu lấp lánh, Buck Mulligan thốt lên vẻ hoan hỉ. Chúng ta sẽ uống ra trò cho mấy ông thầy tu trố mắt ra. Bốn đồng màu nhiệm quyền năng.
Nói rồi anh ta vung tay lên cao và bước xuống cầu thang mấy bậc cầu thang đá, hát rông rài với giọng như người ở phía đông Luân –Đôn.
Ôi, chúng ta có giây phút ngất ngây sao,
Uống uýt-ki, bia và rượu!
Vào ngày hoàng đế lên ngôi,
Ngày ta được lĩnh lương!
Ôi, giây phút tuyệt vời ấy
Ngày ta được lĩnh lương!
Ánh nắng ấm áp làm mặt biển tươi tỉnh. Cái bát nước cạo râu làm bằng mạ kền cũng sáng lấp lánh, bị bỏ quên, trên mặt tường.Sao mình lại phải mang xuống nhỉ? Hay kệ cứ để ở đó cả ngày, tình bạn bị bỏ quyên?
Anh đến bên cái bát, cầm nó trong tay một lúc, cảm nhận cái hơi lạnh của nó, ngửi thấy mùi nước dãi sền sệt trong bọt xà bông làm cái chổi quét râu dính chặt vào. Vậy đấy trước đây mình đã mang một con thuyền đựng hương trầm ở Clongowes. Giờ thì mình là con người khác mà vẫn như con người trước. Cũng lại trong vai một kẻ hầu hạ. Tôi tớ của kẻ tôi tớ.
Trong căn phòng khách ảm đạm của tháp có mái vòm đó bóng Buck Mulligan trong chiếc áo choàng đi lại thoăn thoắt quanh cái lò sưởi, ánh vàng của tấm áo lúc ẩn lúc hiện. Hai vạt ánh sáng nhẹ ban mai từ phía lũy ngoài chiếu xuống nền nhà lát bằng đá phiến: và tại điểm hai đường sáng đó gặp nhau một đám khói từ lò than quyện với mùi của mỡ rán, dần tỏa ra.
__Chúng ta sẽ có bữa vui đây, Buck Mulligan nói. Haines, cậu mở cửa ra cho tớ đi, được không?
Stephen đặt bát nước cạo râu trên tủ đồ. Một bóng người cao ráo đang ngồi trên chiếc võng bật dậy, bước tới cánh cửa và kéo lớp cửa phía trong.
__ Cậu có chìa khóa không? Một giọng nói cất lên hỏi.
__Dedalus có, Buck Mulligan nói. Janey Mack, tớ có tin vui đây!
Rồi anh ta gào lên, mặt vẫn không rời bếp lửa:
__Chàng nhóc đâu rồi!
__Nó ở trong cái khóa ấy, Stephen nói, bước lại gần.
Tiếng chìa khóa lanh canh vang lên hai lần, rồi cánh cửa nặng nề được đẩy sang hai bên, mở toang đón ánh nắng và không khí sáng sủa vào phòng. Haines đứng ở bậc cửa, nhìn dò xét. Stephen kéo chiếc va-li đã được dựng đứng đến chiếc bàn và ngồi lên va-li chờ đợi. Buck Mulligan hất đĩa trứng rán trên chiếc đĩa cạnh anh ta. Rồi anh ta mang đĩa thức ăn và một bình trà lớn sang phía bàn, nặng nề đặt xuống và thở dài nhẹ nhõm.
__ Tớ đang vã cả mồ hôi ra đây, anh ta nói, như cái cây nến cháy lúc…Ấy chết! Không nói về chủ đề đó nữa! Chàng nhóc ơi, dậy đi! Bánh mỳ, bơ, mật ong đây. Haines, vào đây đi. Bữa nhậu đã chuẩn bị xong. Xin Chúa phù hộ, đã cho con đồ ăn. Đường đâu nhỉ? Ôi trời, hết sạch sữa rồi.
Stephen với tay lấy bánh mì và lọ mật ong rồi qua tủ đồ lấy khay lạnh đựng bơ. Buck Mulligan ngồi phịch xuống bàn.
__Làm ăn cái kiểu gì thế này? Anh ta nói. Tớ bảo với bà ấy là đến sau tám giờ.
__ Thôi chúng ta uống trà đen cũng được, Stephen nói với vẻ khát khô. Có chanh ở trong tủ đồ đó.
__ Ôi, khỉ gió cái cậu này và cả kiểu cách thời thượng Pa-ri của cậu nữa!Buck Mulligan said. Tớ muốn sữa Sandycove.
Haines từ bậc cửa bước vào nhẹ nhàng nói:
__Bà bán sữa đang lên kia kìa.
Chúa phù hộ cho bà! Buck Mulligan thốt lên, bật dậy khỏi ghế. Ngồi xuống nào. Rót trà đi chứ. Đường ở trong túi ấy. Đây này, Tớ không thể làm hỏng mấy quả trứng chết tiệt này được.
__Nhân danh Cha, Con, và Thánh Thần.
Anh ta úp mấy quả trứng rán lên đĩa và sớt ra ba đĩa khác, vừa làm vừa nói:
Haines đã ngồi xuống bàn và rót mấy chén trà.
__ Tớ sẽ bỏ mỗi cậu hai viên đường nhé, anh nói. Nhưng, tớ nghĩ, Mulligan, cậu cũng pha trà đặc, đúng không nhỉ?
Buck Mulligan, đang khứa những lát bánh mì dày, nói nhại giọng eo éo của một bà già:
__Khi ta pha trà ta pha trà , Mẹ già Grogan nói thế. Còn khi ta nấu nước thì ta nấu nước.
__Chúa ơi, đây là trà mà, Haines nói.
Buck Mulligan vẫn tiếp tục cứa bánh mỳ và nhại giọng éo ắt:
__Cách tôi làm là thế, bà Cahill ạ, mẹ Goragan nói. Thấy rồi, thưa bà, bà Cahill nói, Chúa dạy ta không pha trà và nấu nước trong cùng một ấm.
Rồi anh ta xoay nhanh qua hai anh bạn bú rù đặt lên đĩa mỗi người một lát bánh mì thật dày, được xắt gọn gàng.
__Truyện dân gian thôi, anh ta nói vẻ thành thật, để anh bạn viết sách nhé, Haines. Năm dòng chữ và mười trang ghi chú về truyện dân gian và con cá thần của Dundrum. Được mấy chị em gái quái dị in trong năm đầy gió lớn.
Rồi anh ta quay qua Stephen và hỏi với giọng thắc mắc dễ chịu, nhước hai hàng lông mày:
__Cậu nhớ lại xem lại, cậu em, có phải chuyện của mẹ Grogan pha trà và ấm nước được nhắc đến trong tập Mabinogion hay trong cuốn Áo Nghĩa Thư?
__Tôi không nghĩ là nó được viết ở trong hai cuốn đó, Stephen buồn bực nói.
__ Thế giờ nghĩ ra chưa? Buck Mulligan hỏi vẫn giọng ấy. Có bận gì mà nghĩ chửa ra, cầu nguyện à?
__ Tôi nghĩ là, Stephen nói trong khi vẫn đang ăn, nó không có trong hoặc ngoài cuốn Mabinogion. Mẹ Grogan , chỉ là ai đó tưởng tượng ra , một hình tượng từ Marry Ann.
Gương mặt của Buck Mulligan trở nên tươi rói hẳn.
__Hay tuyệt! anh ta nói vẻ ngọt ngào khác thường, để lộ hàm răng trắng và chớp mắt vui vẻ. Cậu nghĩ bà ấy có thật là hình tượng từ Mary Ann? Hay thật đấy!
Rồi thì, bỗng nhiên có cái gì đó xua đi toàn bộ thái độ dễ chịu đó, vừa chặt một nhát xuống ổ bánh mì anh ta lẩm bẩm với giọng cộc cằn gay gắt:
__ Vì Mary Ann đã già
Chẳng buồn quan tâm thứ mẹ gì.
Thế mà, sột soạt kéo vạt váy lót lên…
Anh ta đưa miếng trứng to vào miệng nhộp nhoạp nhai.
Bậc cửa tối lại có bóng dáng ai đó đang bước vào.
__Sữa đây, thưa ngài!
_Vào đây, bà ơi, Mulligan nói. Này anh chàng, lấy bình đựng sữa đi.
Một người phụ nữ già cả bước tới và đứng đến khủu tay của Stephen.
_Bữa sáng nay dễ chịu thật, thưa ngài, bà nói. Là nhờ ơn Chúa.
_Nhờ ơn ai kia? Mulligan nói, liếc nhìn bà. À, để nghe cho rõ ấy mà!
Stephen đi về phía tủ đồ lấy ra một chiếc bình đựng sữa
__Mấy người ở đảo ấy mà, Mulligan quay sang nói với Haines với giọng cởi mở, hay kể chuyện có những người sưu tầm mấy miếng da quy đầu.
__Bao nhiêu đây, thưa ngài? Bà già hỏi.
__Cỡ một phần tư bình, Stephen nói.
Anh quan sát bà đổ sữa qua cái bình đo rồi đổ làn sữa trắng sánh đó vào bình anh đưa, không phải sữa của bà. Bầu sữa của bà đã teo lại rồi. Bà áng chừng đổ một lượng sữa nữa và nở nụ cười hiền lành. Một người già lặng lẽ đến từ thế giới sớm mai, phải chăng là một sứ giả. Bà khen ngợi dòng sữa ngon mát, khi đang rót sữa ra. Được vắt giữa buổi ban trưa từ núm vú một con bò cái kiên nhẫn trên cánh đồng xanh mởn, những ngón tay nhăn nheo thoăn thoắt giữa những bầu sữa căng tròn đó. Chúng đứng im quanh bà vì chúng biết bà, lũ súc vật cho những giọt mềm như tơ. Một sắc đẹp hiếm thấy và người đàn bà già nghèo khó, số phận an bài từ thuở nào. Một bà già gầy gò đi lang thang, một kẻ thấp bé suốt đời hầu hạ kẻ chinh phạt và kẻ phản bội vô lương, những trò lường gạt tầm thường của chúng, một sứ giả của buổi sáng bí ẩn. Để phục dịch hay là để quở mắng, anh không biết: nhưng ngại ngùng không muốn hỏi.
__Sữa ngon đấy, thưa bà, Buck Mulligan nói, rót sữa vào mấy cái cốc.
__Nếm thử đi, thưa ngài, bà nói.
Buck uống sữa trước vẻ nài nỉ của bà .
__ Giá như chúng ta lúc nào cũng sống nhờ mấy đồ uống tuyệt như thế này, anh ta nói có vẻ như to hẳn lên, thì chúng ta sẽ chẳng có thôn quê đầy răng sâu và mấy bộ lòng thối. Sống ở những nơi ẩm thấp, ăn những đò ăn rẻ tiền và đường xá thì bụi bặm, đầy phân ngựa và rác thải.
To be continued (Còn nữa)
Đọc bản tiếng Anh tại đây: https://www.gutenberg.org/files/4300/4300-h/4300-h.htm
Tư liệu tham khảo:
1. https://blog.frankdelaney.com/2010/06/re-joyce-episode-0-introduction-to-james-joyces-ulysses.html
2. http://www.jamesjoyceencyclopedia.com/index.html
3. http://www.joyceproject.com/
4. http://www.columbia.edu/~fms5/ulys.htm